Sámal Sunnudag

Mølheyggjarnir á Sandi. Mynd: Wikimedia Commons Mortansmessukvøld var eg til áhugaverda fólkafundin “Hvussu verja vit náttúruna” í Finsen. Millum áhugaverdu framløgurnar var m.a. ein kostnaðar/nyttu-greining hjá búskaparfrøðinginum Brandi Sjúrðarsyni, har hann vísti á hvussu trupult tað er at seta virði á náttúruna, at ymisk eygu síggja ymisk virði og viðhvørt mótstríðandi virði. At enda vísti hann á, at tað kostar 0,- (null kŕonur) at gera seg inn á eitt Ramsar-øki - fyri at prógva sítt poeng. Búskaparlig viðurskifti eru nærum fult og heilt prísásett, og samfelagslig viðurskifti verða í alsamt størri mun prísásett - enntá uttanvirknaðir (eksternalitetir). Men fá seta prís á náttúruna - hvørki ítøkiliga ella í yvirførdum týdningi. Tí kemur hon altíð í síðstu røð, tá raðfestingar skulu gerast. Men hóast náttúran ikki verður prísað, er hon tó nakað tað virðismiklasta vit eiga. Í mun til vørur og tænastur í búskaparligu og samfelagsligu sferuni er tænastan frá náttúru og umhvørvi sera gru...

Sjálvkoyrandi bilur. Mynd: j4p4n /Openclipart Ein gloymdur partur av kjakinum um Suðuroyartunnilin er “framtíðargranskingin”. Hvussu fer samfelagið at broytast hesa komandi hálvu øldina? Og hvussu fer tað at ávirka nýtsluna av Suðuroyartunlinum og harvið sjálvt handilsmodellið fyri tunnilin? Vit fara at síggja eina áhaldandi broyting í orkunýtsluni. Longu nú koyra nógvir elbilar á vegunum, og í framtíðini fer nýggj tøkni at broyta orkuveitingina til bilar fullkomiliga. Tað er heldur ikki víst, at vit um 50 ár fara at hava privatbilar, sum vit kenna tað í dag. Kanska verða heilt aðrar loysnir upp á mobilitets-trupulleikan, ið er íkomin av, at arbeiðspláss og bústaðir verða staðsett alsamt minni samanhangandi. Hugtakið burðardygd fer at fylla enn meiri í framtíðini enn tað ger í dag, líka mikið hvat Trump v.fl. munnu halda. Fer man í framtíðini at góðtaka so nógva ferðing millum bústað og arbeiði, sum vit hava sæð seinastu áratíggjuni? Burðardygd er ikki bert ein spurningur um umhvørvi o...

KFC go home! Mynd: Lena Mohr Blóð-brownies, nossa-nuggets, høvda-croquette, nýru í madeira. Hetta eru nakrar av uppskriftunum í nýggju bókini: “Tað sum eftir er” , ið Kvinna hevur givið út í samstarvi við IRF. Á bókaframløgu í Reinsarínum 13. oktober fekk eg høvi at royna nakrar av hesum delikatessum, og væl smakkaði.  Í eldri tíðum var sjálvsagt, at føroyingurin át allan seyðin, bæði kjøt, blóð, høvd og innvøl, men okkurt er broytt seinastu áratíggjuni. Nógvir føroyingar hava mist smakkin fyri avroðum og eta heldur ymiskan handilsmat. Tí er hendan bókin ikki bert ein uppskriftabók, men ein “nýtulking av avroðum”, ið vísir hvussu hendan frálíka rávøra kann brúkast í modernaðari matgerð - við alskyns kryddaríum, sósum v.m. Sjálvur haldi eg, at avroð “upp á gamla mátan” smakka betri í sær sjálvum, men um hetta kann fáa yngra ættarlið til at brúka rávøruna, er tað kærkomið.  Stjórin í IRF, Sigurd Lamhauge, helt fyri, at umframt praktisku avbjóðingina av at brenna øll avroðini, ið...

Skerpikjøt er serføroyskur matur. Mynd: Wikimedia Commons Orðið “stuttflutt” hevur líka síðani tað gjørdist ársins orð í 2022  verið misbrúkt av ymiskum fyritøkum til at selja sínar vørur. Kendasta dømið eru stuttflutta sodavatnið frá Føroya Bjór, ið annars er framleitt við Caribiskum sukri.  Flestu føroysku matvørur eru innfluttar, og hetta er eitt sindur bakvent, tá ið hugsað verður um, at Føroyar eru ein matvøruframleiðari burtur av. Trupulleikin er, at føroyingar heldur vilja útflyta sínar egnu vørur, fyri síðani at innflyta útlendskar handilsvørur fyri pengarnar. Skalt tú dúva upp á útlendskar handilsvørur, verður pengarnir skjótt uppi. Hevur tú hinvegin møguleika at supplera við hjalsmati - turrum/røstum mati ella frystum mati - so hevur tú eitt framúr ískoyti til húsarhaldið. Fiskur, grind, fuglur, seyður, egg - ja enntá epli og røtur - eru alt matvørur, tú kanst fáa úr nærumhvørvinum. Trupulleikin er, at ikki øll hava atgongd til hetta, men noyðast at keypa hetta sum h...