Fara flestøll at hava privatbilar í framtíðini?

Sjálvkoyrandi bilur. Mynd: j4p4n/Openclipart
Ein gloymdur partur av kjakinum um Suðuroyartunnilin er “framtíðargranskingin”. Hvussu fer samfelagið at broytast hesa komandi hálvu øldina? Og hvussu fer tað at ávirka nýtsluna av Suðuroyartunlinum og harvið sjálvt handilsmodellið fyri tunnilin?

Vit fara at síggja eina áhaldandi broyting í orkunýtsluni. Longu nú koyra nógvir elbilar á vegunum, og í framtíðini fer nýggj tøkni at broyta orkuveitingina til bilar fullkomiliga. Tað er heldur ikki víst, at vit um 50 ár fara at hava privatbilar, sum vit kenna tað í dag. Kanska verða heilt aðrar loysnir upp á mobilitets-trupulleikan, ið er íkomin av, at arbeiðspláss og bústaðir verða staðsett alsamt minni samanhangandi. Hugtakið burðardygd fer at fylla enn meiri í framtíðini enn tað ger í dag, líka mikið hvat Trump v.fl. munnu halda. Fer man í framtíðini at góðtaka so nógva ferðing millum bústað og arbeiði, sum vit hava sæð seinastu áratíggjuni? Burðardygd er ikki bert ein spurningur um umhvørvi og búskap, men eisini um sosiala burðardygd. Tað ger stór inntriv í sosiala lívið í Suðuroynni, um meginparturin av íbúgvunum skulu ferðast 2-3 tímar til og frá arbeiði hvønn gerandisdag.


Harumframt henda broytingar í samferðslutøknini. Vanliga vil man síggja alternativið til privatbilismu sum kollektiva transport: í Føroyum mest bussar - í øðrum londum eisini tok o.l. Trupulleikin við kollektivari transport er, at hon er sera “grovmeskað”, bæði rúmliga og tíðarliga. Hon dekkar ein ov lítlan part av landinum og tað er alt ov langt ímillum fráferðirnar. Tí er kollektiva ferðslan ikki kappingarfør á bygd, men hevur sínar styrkir í kompaktum býarøkjum, har eftirspurningurin trýstir útboðið upp. Á bygd kann komandi samskiftistøkni tó gera samkoyring lættari og tryggari og møguliga avloysa privatbilin, sum vit kenna hann. 


Í framtíðini fara vit eisini at síggja nýggjar loysnir, m.a. sjálvkoyrandi bilar, ið kunnu gerast munandi tryggari enn førarastýrdir bilar. Trupulleikin við bilførarum er jú, at teirra førleikar eru sera ymiskir. Við sjálvkoyrandi bilum fáa vit eitt standardiserað støði av koyring. Har eru tó fleiri ymiskir trygdarvansar, t.d. um fíggindalig lond hava atgongd til stýriskipanirnar í bilunum og sostatt kunnu brúka bilarnar sum “vápn” í eini krígsstøðu. Longu nú vísir tað seg, at kinesiskir elbussar í Oslo kunnu fjarstýrast, og danir eru eisini vaknaðir við kaldan dreym. Í framtíðini kann bilakeyp saktans hugsast at gerast eitt verjumál, eins og vit longu hava sæð við netveiting og telefoni, hvør minnist ikki okkara egna Huaewei-máli á sinni?


Sjálvkoyrandi bilar eru tó ein sera snild tøkni, tí hetta kann partvíst merkja, at fólk kunnu arbeiða/lesa á veg til og frá arbeiði/lesnaði. Hetta kann elva til ein stóran produktivitetsvøkstur, og tað er ikki nakað man sum samfelag ella einstaklingur kann siga nei til. Tað er eisini møguligt, at fólk als ikki fara at eiga sínar egnu bilar í framtíðini, men at bilafeløg/-fyritøkur fara at eiga bilar, ið síðani koyra fólk eftir tørvi - uttan nakran bilførara, sjálvandi. Alt hetta fer at verða møguligt við nýggjari samskiftistøkni, m.a. eisini vitlíki. Bilar kunnu deila vitan millum sín (V2V), bilar kunnu deila vitan við infrakervi (V2I) og bilar kunnu eisini deila vitan við brúkarar (V2X).


Hesar skipanir fara eisini at kunna meta um, hvør sleppur at koyra við ella ikki. Fólk við vánaligari atburðssøgu (historikki) kunnu útihýsast, soleiðis at tað verður trygt hjá hampuligum fólki at koyra saman við fremmandafólki. Umvent merkir hetta, at fólk við vánaligari atburðssøgu verða avskorin frá týðandi pørtum av samfelagslívinum, herundir nógvum arbeiðsmøguleikum. Sjálvkoyrandi bilar kunnu hugsast at gerast eitt privilegium fyri tey, ið liva upp til góðan atburð. Tað fer sjálvandi eisini at verða møguligt at koyra einsamallur í sjálvkoyrandi bilum - fyri ein eyka kostnað, sjálvandi - men vegna lægri prís vil tað vera fyrimunur at samkoyra.


Men hvussu hetta fer at ávirka fíggjarliga avkastið av einum Suðuroyartunli er ein heilt annar spurningur. Hvar kostnaðurin fyri hesar risastóru mobilitetstænastu skal plaserast er nakað, vit vit alt ov lítið um, tí vit billa okkum inn, at framtíðin verður líka sum nútíðin. Men sannlíkt verður framtíðin sera øðrvísi enn nútíðin.


At enda fimm spurningar, ið kunnu setast: 


  1. Fara fólk at pendla líka nógv í framtíðini, ella verður tað roknað sum ov stór spilltíð?

  2. Hvør verður flutningskostnaðurin, herundir elprísurin og brennievnisprísurin í framtíðini?

  3. Hvørji avgjøld verða løgt á koyring/akfør í framtíðini?

  4. Fara fólk at samkoyra meiri, evt. í sjálvkoyrandi bilum, soleiðis at bilatalið minkar munandi í framtíðini?

  5. Um bilar ikki verða privatogn, hvør skal so gjalda fyri Suðuroyartunnilin?

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Løgtingsmaðurin, ið ikki tímdi meiri

Image
Vit vóru vitni til eina sera løgna hending í farnu viku. Sólvit Nolsø, ið í vár fór frá sum formaður í tingbólkinum hjá Framsókn, tí at fortreytirnar í Framsókn vóru broyttar, síðan hann stillaði upp seinast, gjørdi nú ikki mætari enn at taka seg úr Løgtinginum, soleiðis at sættvaldi á framsóknarlistanum - Árni Dam -  nú kemur á ting fyri hann. Sólvit gjørdist triður á listanum við 249 atkvøðum, men Árni fekk einans 102 atkvøður. Ítøkiliga orsøkin er, at Sólvit í næstum byrjar sum kommunustjóri í Vestmanna kommunu - blíðan byrð við tí, Sólvit! Men við Kringvarpið sigur hann harumframt, at: “Ymiskt er hent seinastu árini, sum hevur broytt mína meining um, at politikkur skuldi verða mín yrkisleið.” Tað er ein týðiliga vónsvikin maður, ið nú smekkar við tinghurðini, men sigast má eisini, at hann hevur havt eina løgna politiska karrieru. Hann byrjaði sum skrivari hjá Fólkaflokkinum, men gjørdist í 2022 landsstýrismaður í Almannamálum fyri sama flokk. Hóast hetta vendi hann flokkinum r...
Read more

Tjóðveldi í samleikakreppu av Russlandspolitikkinum

Image
Tjóðveldi hevur sum flokkur ilt í samleikanum. Undantikið sjálvt fullveldisstríðið, hevur hesin flokkur meiningar í allar ættir. Eitt aktuelt dømi er russlandspolitikkurin, har flokkurin er tvíbýttur.  Í vikuni skrivað Sigrid J. Dalsgaard, forkvinna í Eysturoyar Tjóðveldisfelagi og limur í aðalstjórn floksins, lesarabræv, har hon segði, at “Um vit velja at enda eitt samstarv ella um vit velja at gera fleiri revsitiltøk, skal tað vera tí at vit meta, at tað er rætt fyri okkara tjóð.” Hon raðfestir føroyskt sjálvsøkni fram um samhuga við Ukraina. Hon óttast at vit meiri enn at revsa russar revsa okkum sjálvi við at liva upp til høgu idealini hjá “moralsku reiðmonnunum”, ið tala til ringu samvitskuna hjá føroyingum.  Sigrid staðfestir víðari, at um vit kuta sambandið við Russland, er ikki víst at vit fáa nakran annan ágóða afturfyri: “So kaldur og kyniskur sum handils- og uttanríkispolitikkur er, so skulu vit ikki halda, at grannar okkara taka um endan og kompensera fyri missin....
Read more

Kunnu nossa-nuggets gera hvítanýru til fólkaogn?

Image
KFC go home! Mynd: Lena Mohr Blóð-brownies, nossa-nuggets, høvda-croquette, nýru í madeira. Hetta eru nakrar av uppskriftunum í nýggju bókini: “Tað sum eftir er” , ið Kvinna hevur givið út í samstarvi við IRF. Á bókaframløgu í Reinsarínum 13. oktober fekk eg høvi at royna nakrar av hesum delikatessum, og væl smakkaði.  Í eldri tíðum var sjálvsagt, at føroyingurin át allan seyðin, bæði kjøt, blóð, høvd og innvøl, men okkurt er broytt seinastu áratíggjuni. Nógvir føroyingar hava mist smakkin fyri avroðum og eta heldur ymiskan handilsmat. Tí er hendan bókin ikki bert ein uppskriftabók, men ein “nýtulking av avroðum”, ið vísir hvussu hendan frálíka rávøra kann brúkast í modernaðari matgerð - við alskyns kryddaríum, sósum v.m. Sjálvur haldi eg, at avroð “upp á gamla mátan” smakka betri í sær sjálvum, men um hetta kann fáa yngra ættarlið til at brúka rávøruna, er tað kærkomið.  Stjórin í IRF, Sigurd Lamhauge, helt fyri, at umframt praktisku avbjóðingina av at brenna øll avroðini, ið...
Read more