Sámal Sunnudag

Jenis av Rana hevur sitið á Tingi síðani 1994. Mynd: Wikimedia Commons Miðflokkurin hevur verið fast inventar á Tinghúsvegi 1 síðani flokkurin á fyrsta sinni kom á Ting í 1994 - í ringastu krepputíðum. Flokkurin var tá eitt slag av mótmælisflokki: ein kristiligur flokkur við einum sosialum profili - eitt slag av kristnum sosialdemokratii. Upp gjøgnum 90’ini vóru bæði Miðflokkurin og Kristiligi Fólkaflokkurin umboðaðir á Løgtingi, men Kristiligi Fólkaflokkurin minkaði javnt og samt, til at partar av flokkinum fóru upp í aftur Fólkaflokkin, haðani hann upprunaliga spratt - tá undir navninum Framburðsflokkurin. Seinastu árini hevði hann hábærisliga navnið Kristiligi Fólkaflokkurin, Føroya Framburðs- og Fiskivinnuflokkur ella KrFFFF. Flokkurin snávaði í 1998 og stillaði ikki uppaftur - tó at hann hevði ein býráðslim í Klaksvíkar kommunu fram til 2004. Miðflokkurin hevur í síni livitíð svingað frá 4,1% av atkvøðunum í 1998 upp í 8,5% av atkvøðunum í 2008. Í 2008 hepnaðist honum at fáa heil...

Liljan Weihe á Løgtingsins røðarapalli. Mynd: Vágaportalurin Nú landssstýrið varð umskipað, forsømdi leiðslan í Tjóðveldi at fáa Liljuna Weihe úr Løgtinginum, hetta fyri at geva pláss fyri Eiriki í Jákupsstovu í Landsstýrinum. Tískil hevur Tjóðveldi nú ein stóran trupulleika í Løgtinginum: eina tingkvinnu, ið ikki bara ger sum tað verður sagt. Floksleiðslan kann tó fegnast um, at uppaftur meiri óstýrligi Erling Eidesgaard er uttan fyri. Liljan Weihe hevur seinastu tíðina úttalað seg sera harðliga við rættiliga kreativum (og lítið tjóðskaparsinnaðum) yvirskriftum sum Democracy Dies in Darkness og Ctrl+Alt+Del: Ein nýggj byrjan . Niðurlagið í skrivingin hjá Liljuni er, at Løgtingið og harvið fólkaræðið er fyri ágangi í Føroyum. Hóast Løgtingið verður trýst í fleiri ymiskum málum, er aktuella dømið Suðuroyartunnilin helst tað mest átrokandi.  Liljan skrivar soleiðis í Democracy Dies-greinini: “Málið um Suðuroyartunnilin er eitt dømi um, at avgerðir verða tiknar í tí dulda. Í einum al...

Bárður á Steig Nielsen og Sambandsflokkurin eru í andróðri. Mynd: Wikimedia Commons Sitandi samgonga klárar seg rættiliga illa, bæði politiskt og í veljarakanningum. Í báðum teimum seinastu veljarakanningunum stendur anstøðan til ein knúsandi sigur á samgonguni. Men tað er Fólkaflokkurin, ið stendur til at gerast nógv størsti flokkur við heili 11 tinglimum. Fólkaflokkurin hevði ársfund farna vikuskifti, og ungi formaðurin Benir Johansen sigur seg vera til reiðar at taka við sum Løgmaður . Fólkaflokkurin stevnir beina leið móti Tinganesi, og spurningurin er mest, hvønn hann vil fríggja til. Ein ABH-samgonga er ikki so sjálvsøgd sum hon áður hevur verið. Restin av andstøðuni stendur bert til at fáa 8 tinglimir - 2 til Miðflokkin og 6 til Sambandsflokkin. Fólkaflokkurin kundi skipað AB-samgongu við Sambandsflokkin uttan at taka tvørliga Miðflokkin við. Hinvegin kundi Fólkaflokkurin eisini skipað eina AE-samgongu við Tjóðveldi, um hesin “moralskt korrekti” flokkurin kann góðtaka ein lag...

Aksel V. Johannesen ruddar upp í Landsstýrinum. Samansettar myndir. Wikimedia Commons Tá ið tríggir landsstýrismenn vórðu rendir til hús herfyri, gekk tað ikki stillisliga fyri seg. Bjarni K. Petersen tosaði um “politiskan panikk” og “sjokkbehandling” í samrøðu við Frihedsbrevet , og sum vikugestur í Kringvarpinum segði Jóhan Christiansen, at “Hetta ber boð um eitt høgrapopulistiskt rák í sonnum Donald Trump- og Elon Musk-stíli.” At løgmaður sostatt verður samaborin við ein Donald Trump - ella kanska Javier Milei - meðan Ben Arabo verður samanborin við Elon Musk og nýskipanarnevndin við DOGE (Department of Government Efficiency), er kanska líkatil. Mínsann um Jóna Ólavsdóttir, serfrøðingur í almennari fyrisiting, ikki eisini var úti við eini grein undir heitinum “Skulu vit hava eina álitisnýskipan ella ein Elon Musk?” Tað er sum vera man panikkur í almenna geiranum í løtuni. Akademikarafelagið og Búskapar- og Løgfrøðingafelagið hava í felags skrivi mótmælt arbeiðsháttinum hjá Løgmanni...

Mølheyggjarnir á Sandi. Mynd: Wikimedia Commons Mortansmessukvøld var eg til áhugaverda fólkafundin “Hvussu verja vit náttúruna” í Finsen. Millum áhugaverdu framløgurnar var m.a. ein kostnaðar/nyttu-greining hjá búskaparfrøðinginum Brandi Sjúrðarsyni, har hann vísti á hvussu trupult tað er at seta virði á náttúruna, at ymisk eygu síggja ymisk virði og viðhvørt mótstríðandi virði. At enda vísti hann á, at tað kostar 0,- (null kŕonur) at gera seg inn á eitt Ramsar-øki - fyri at prógva sítt poeng. Búskaparlig viðurskifti eru nærum fult og heilt prísásett, og samfelagslig viðurskifti verða í alsamt størri mun prísásett - enntá uttanvirknaðir (eksternalitetir). Men fá seta prís á náttúruna - hvørki ítøkiliga ella í yvirførdum týdningi. Tí kemur hon altíð í síðstu røð, tá raðfestingar skulu gerast. Men hóast náttúran ikki verður prísað, er hon tó nakað tað virðismiklasta vit eiga. Í mun til vørur og tænastur í búskaparligu og samfelagsligu sferuni er tænastan frá náttúru og umhvørvi sera gru...

Jóhan Christiansen í Degi og Viku. Mynd: VP Hóast Løgtingið formliga er omanfyri Landsstýrinum, er Landsstýrið í verki oman fyri Løgtingið. Hetta stýriskipanarliga paradoks ger, at landsstýrisfólk hava hægri tign enn løgtingsfólk. Tí er sum oftast gravgangur eftir at sleppa í Landsstýrið, har dagsskráin verður sett, heldur enn at sita í Løgtinginum. Tosað verður eisini um eina landsstýris-effekt, ið merkir, at landsstýrisfólk vegna øktu profileringina fáa fleiri atkvøður komandi val. At sleppa í Landsstýrið er tískil fremjandi fyri politisku karrieruna. Umvent eru tað eisini vanliga løgtingslimir við høgum atkvøðutali, ið gera krav upp á landsstýrissessirnar. Av hesi orsøk er talið á landsstýrissessum eisini vaksið gjøgnum árini - frá upprunaliga trimum til níggju. Hetta fyri at styrkja samgonguna í mun til andstøðuna, tí hetta merkir eisini, at fleiri varalimir sleppa á ting. Umframt 18 fólkavaldu tinglimirnar fekk samgongan harumframt 9 landsstýrisfólk, t.v.s. at talið á landspolitis...

Ein nýggj nevnd er sett at koma við leypandi tilmælum um nýskipan av almenna geiranum. Ben Arabo er valdur sum formaður, og hann lovar, at nevndin ikki skal gerast ein súltikrukka, men verður skjóttarbeiðandi. Vónandi verður hon tað, men meiri umráðandi er tó, at nevndin ger eitt gott arbeiði  Spennandi verður at síggja hvat hetta fer at merkja, men samanleggi ng av ráðum, stovnum og kommunum verður ivaleyst millum tilmælini, vit fara at síggja. Vit hava í dag heili 9 aðalráð, og tað er í sær sjálvum eitt upplagt stað at spara. Hví skulu vit hava 9 aðalstjórar og 9 landsstýrisfólk í einum so lítlum landi? Eisini eru fleiri stýri og stovnar, ið kunnu leggjast saman, soleiðis at til ber at spara stjóralønir. Tað gevur meining at brúka fleiri pengar upp á borgaravendan rakstur og minni upp á leiðslu í tann mun tað ber til. Sannlíkt fer at raka smáar stovnar, ið verða lagdir undir størri stovnar. Hetta verður ikki gjørt eftir einum degi, men skal heldur síggjast sum ein longri tilgongd...

Eg havi eina lítla standmynd við trimum apum standandi á køksborðinum. Hesa keypti eg sum tinganest í Katmandu í Nepal í fjør. Hetta er eitt av mínum yndis motivum. Upprunliga nevnist hetta motivið “San’en” (Tríggjar vísar apur), og eru eitt myndarligt maksim úr Japan, ið ber boðskapin “sí einki ilt, hoyr einki ilt, sig einki ilt”, tvs. eitt slag av lívsvísdómi úr buddhistiskari siðvenju. Tær tríggjar apurnar eita Kikazaru (hoyrir einki), Iwazaru (sigur einki) og Mizaru (sær einki).  Í Japan er boðskapurin at sleppa undan óndum tankum og gerðum, men í Vesturheiminum er boðskapurin nærum øvutur og nærum sum at venda blinda eygað til. Tær tríggjar apurnar symbolisera sostatt bæði, at man vil verja seg ímóti øllum illum, men samstundis, at man ikki vil síggja tað ónda. Standmyndin fekk meg í morgun at hugsa um samstarvið millum Føroyar og Russland - og fyri tann skyld við fleiri onnur ivasom lond. Av búskaparligum ávum vilja nógvir føroyingar helst ikki síggja tað ringa, ið Russland g...

11. August er føðingardagur Petur Mohr Dams, og í hesum sambandi hevði Virgar Dalsgaard, nestor og íbirtari hjá Javnaðarflokkinum skipað fyri eini námsferð til Leipzig, ið kann sigast at vera føðistaðið hjá sosialdemokratisku rørsluni.  Sum ein hin síðsti eftirverandi “klassiski” javnaðarmaðurin hevur Virgar mangan harmast um høgrasnaringina hjá Javnaðarflokkinum á vælferðarøkinum og loysingarsnaringina í seinastuni. Javnaðarflokkurin fyllir 100 ár 25. september í ár, og flokkurin er sum vera man nógv broyttur síðani stóra hetjan hjá Virgari ráddi fyri borgum í flokkinum. Nevnast má eisini, at Virgar fyrraárið skrivaði eina ævisøgu um Petur Mohr Dam, ið eg sjálvur ummældi bæði skrivliga og í Vágskálini í Kringvarpinum. Tí hevði hann skipað fyri einar námsferð ella kveikingarferð til Leipzig, har Ferdinand Lasalle í 1863 stovnaði fyrsta socialdemokratiska flokk, ADAV (Allgemeiner Deutscher Arbeiter-Verein) sum seinni legði saman og gjørdist til SPD (Sozialdemokratische Partei Deutsc...